Razem Raźniej – raport

Pałac Młodzieży w Katowicach

Razem Raźniej

Miejski Program Profilaktyki Rówieśniczej 2020/2021

Katowice, dn. 15-02-2021 r.

PODSUMOWANIE BADANIA, WNIOSKI I REKOMENDACJE

1. Krótki opis celu badań i próby badawczej

Z uwagi na sytuację epidemiczną uniemożliwiającą bezpośredni kontakt i bliskie spotkania młodzieży stanowiące do tej pory trzon działań podejmowanych w ramach Miejskiego Programu Profilaktyki Rówieśniczej, tegoroczna formuła musiała ulec zmianie.

W związku z powyższym, koncepcja działań opracowanych na rok szkolny 2020/2021 została dostosowana zarówno w formie, jak i treści do wyzwań jakie stawia przed nami pandemia. Hasło przewodnie tegorocznej edycji MPPR brzmi “Razem Raźniej”.

Koncepcja pracy, wychodząca z założenia, że w okresie dojrzewania nastolatkowie preferują lokację autorytetu i poszukują wsparcia przed wszystkim wśród rówieśników, będzie opierać się na tworzonych maksymalnie 16-osobowych grupach, które oferować będą wzajemną pomoc w określonych obszarach np. izolacja związana z pandemią.

Grupy te, oparte na zasadzie dobrowolności uczestnictwa, składać będą się z uczniów skupionych wokół nastoletnich liderów i pracować będą pod opieką nauczycieli. Program skierowany jest do uczniów klas 7 i 8 szkół podstawowych oraz uczniów szkół ponadpodstawowych.

W celu zdiagnozowania obszarów tematycznych i problemowych, wokół których ogniskować się będą działania grup, utworzone zostało narzędzie diagnostyczne, dedykowane młodym ludziom, które umożliwiło określenie punktów krytycznych, wymagających wsparcia.

Chcieliśmy poznać również zdanie pracowników pedagogicznych pracujących na co dzień z młodzieżą, dlatego oni również zostali poproszeni o przedstawienie swoich spostrzeżeń dotyczących obserwowanych problemów uczniów, wymagających pracy w ramach grup rówieśniczych.

Obydwie ankiety zostały przygotowane w listopadzie 2020 roku i przeprowadzone w grudniu 2020 i styczniu 2021 roku przez pracowników pionu pedagogiczno-psychologicznego, zatrudnionych w  Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 5, X Liceum Ogólnokształcącego im. I. J. Paderewskiego w Katowicach oraz Pałacu Młodzieży im. prof. A. Kamińskiego.

W ankietach udział wzięło 1944 respondentów, w tym 273 nauczycieli i 1671 uczniów ze szkół podstawowych i ponadpodstawowych.

Badanie zostało przeprowadzone zgodnie z założeniami przy pomocy specjalnie skonstruowanych narzędzi diagnostycznych tj. 2 ankiet: ankiety skierowanej do nauczycieli składającej się z 5 pytań merytorycznych oraz ankiety skierowanej do uczniów zawierającej 9 pytań merytorycznych. W obu ankietach wymagano od respondentów odpowiedzi na każde pytanie, na skutek czego żadne z pytań nie zostało bez odpowiedzi.

2. Wnioski i rekomendacje.

Poniżej przedstawiamy wnioski podsumowujące obie ankiety oraz płynące z wyników rekomendacje.

ANKIETA SKIEROWANA DO NAUCZYCIELI

1. Czy Państwa zdaniem potrzebne jest zorganizowanie w Państwa szkole rówieśniczych grup samopomocowych Razem Raźniej ?

Respondenci mieli do wyboru trzy odpowiedzi by ocenić czy w ich szkole istnieje potrzeba realizacji grup samopomocowych w ramach projektu Razem Raźniej. Każdy z respondentów musiał odpowiedzieć na zadane pytanie wybierając jedna z opcji.

Fakty:

• 56,4% respondentów wskazało, iż w obecnej sytuacji potrzebne jest zorganizowanie w ich szkole rówieśniczych grup samopomocowych Razem Raźniej.
• 9,5% respondentów uważa, że taka inicjatywa nie jest potrzebna w ich szkole.
• 34,1% respondentów jest niezdecydowanych.

Wnioski:

Biorąc pod uwagę, że ponad 56% badanych zdecydowanie wskazuje na potrzebę organizowania w ich szkole samopomocowych grup rówieśniczych a ponad 34% jest niezdecydowanych przyjąć należy, że istnieje potrzeba realizacji projektu razem raźniej w szkołach. Należy jednak przyjrzeć się bliżej potrzebom i motywacji osób, które odpowiedziały JESTEM NIEZDECYDOWANY.

2. Czy chcieliby Państwo wziąć udział w projekcie jako opiekun grupy samopomocowej?

Respondenci mieli do wyboru trzy odpowiedzi by odpowiedzieć czy chcieliby wziąć udział w projekcie i czy chcieliby pełnić role opiekuna grupy Razem Raźniej w swojej szkole. Każdy z respondentów musiał odpowiedzieć na zadane pytanie wybierając jedną z opcji.

Fakty:

• 19,4% respondentów chciałoby wziąć udział w projekcie i chciałoby pełnić rolę opiekunów grup.
• 41,0% zdecydowanie nie chciałoby wziąć udziału w projekcie i nie chciałoby pełnić rolę opiekunów grup.
• 39,6% jest niezdecydowanych.

Wnioski:

19,4% respondentów chciałoby wziąć udział w projekcie i chciałoby pełnić rolę opiekunów grup a 39,6% jest niezdecydowanych. Obie grupy respondentów stanowią 59% wszystkich badanych. Podobnie jak w pytaniu 1 należy przyjrzeć się obawom osób, które odpowiedziały JESTEM NIEZDECYDOWANY. Założyć należy, że przy odpowiednim wsparciu merytorycznym i technicznym liczba osób zdecydowanych będzie dużo większa.

3. Jaką tematykę, według Państwa, warto byłoby poruszyć podczas realizacji projektu Razem Raźniej? (prosimy o wybór dowolnej liczby odpowiedzi)

Respondenci mieli do wyboru 10 odpowiedzi, by wskazać jaką tematykę należałoby podjąć w pierwszej kolejności podczas realizacji projektu Razem Raźniej.  Respondenci mogli wskazywać dowolną ilość tematów. Każdy z respondentów musiał odpowiedzieć na zadane pytanie.

Fakty:

• 76,8% respondentów (185 osób) jako najciekawszy i najbardziej pożądany temat wskazało “Motywację do nauki zdalnej”.
• 65,6% (179 osób) wskazało “Umiejętność planowania, samoorganizacji czasu na naukę zdalną i rekreację”.
• 62,6% (171 osób) wskazało “Sposoby na utrzymanie relacji rówieśniczych”.
• 60,8% (166 osób) wskazało “Radzenie sobie z izolacją, zamknięciem, ograniczeniem przemieszczania”.
• 48,7% (133 osoby) wskazało “Skuteczne działanie w sytuacji stresowej i radzenie sobie z nią, poczucie własnej skuteczności”.
• 47,6% (129 osób)  wskazało “Wykorzystanie czasu wolnego dla rozwijania swoich zainteresowań”.
• 45,4% (124 osoby) wskazały “Jakość relacji z bliskimi osobami”.
• 29,3% (80 osób)  wskazało “Krytyczną ocenę informacji dotyczącej pandemii napływających z mediów (dystans do informacji)”.
• 26,7% (73 osoby) wskazały “Ryzyko korzystania z substancji psychoaktywnych w celu redukcji leku lub stresu”.
• 4,0% (11 osób) wskazało na „inne tematy”.

Wnioski:

Zdecydowana większość respondentów bo 76,8% uważa, że największym problemem młodzieży w czasie pandemii jest spadek motywacji do nauki zdalnej. Kolejnymi tematami wymagającymi uwagi są:  umiejętność planowania, samoorganizacji czasu na naukę zdalną i rekreację, sposoby na utrzymanie relacji rówieśniczych i radzenie sobie z izolacją, zamknięciem, ograniczeniem przemieszczania. Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić można, że młodzież nie tyle jest przeciążona pracą zdalną, co nie potrafi samodzielnie zaplanować swojego dnia pracy rozdzielając czas na naukę i odpoczynek. Wcześniej młodzież zwykle miała z góry narzucony harmonogram działania każdego dnia. To ułatwiało funkcjonowanie, ale też nie pozwalało na rozwijanie umiejętności zarządzania własnym czasem. Wyniki badań pokazały, że według nauczycieli młodzi ludzie mają problem z samodzielnym planowaniem, prawdopodobnie brak im też pomysłów na podtrzymywanie relacji rówieśniczych oraz niezbyt dobrze radzą sobie z ograniczeniami związanymi z pandemią.

4. Czy chcieliby Państwo skorzystać z pomocy koordynatorów w organizacji grup samopomocowych Razem Raźniej w Państwa szkołach?

Respondenci mieli do wyboru trzy odpowiedzi. Każdy z respondentów musiał odpowiedzieć na zadane pytanie wybierając jedną z opcji.

Fakty:

• 41,75% respondentów odpowiedziało, że chcieliby skorzystać z pomocy koordynatorów.
• 17,58% zdecydowanie nie potrzebuje wsparcia i pomocy koordynatorów.
• 40,65% respondentów jest niezdecydowanych lub nie ma zdania.

Wnioski:

Biorąc pod uwagę odpowiedzi udzielone na to pytanie można założyć, że zdecydowana większość respondentów chciałaby skorzystać z pomocy koordynatorów. 41,75% odpowiedziało, że zdecydowanie chciałoby pomocy, a 40,65% odpowiedziało „JESTEM NIEZDECYDOWANY”. Podobnie jak w pozostałych pytaniach należałoby się zastanowić i przyjrzeć dokładnie z czego wynika to niezdecydowanie. Zakładamy, że dałoby się uzyskać większe zaangażowanie ze strony niezdecydowanych dzięki umożliwieniu im indywidualnego doprecyzowania swojej roli jako opiekuna grup samopomocowych i ułożenia harmonogramu pracy, w tym tematyki zajęć. Przekazanie im bardziej szczegółowych informacji o roli i wsparciu koordynatorów także mogłoby zwiększyć chęć nauczycieli do udziału w projekcie.

5. Jakich działań wspierających oczekujecie Państwo ze strony koordynatorów?

Respondenci mieli do wyboru 6 odpowiedzi i mogli wskazywać dowolną ilość tematów. Każdy z respondentów musiał odpowiedzieć na zadane pytanie.

Fakty:

• 71,06% respondentów oczekuje gotowych pomysłów, tematyki i scenariuszy spotkań.
• 54,94% respondentów oczekuje udostępnienia zasobów internetowych w tym webinariów  i artykułów.
• 40,65% respondentów oczekuje wsparcia w formie indywidualnych konsultacji.
• 31,13% respondentów chciałoby wsparcia w postaci superwizji pracy z grupą.
• 24,54% respondentów oczekuje udostępniania pozycji fachowej literatury.
• 4,39% respondentów wybrało odpowiedź: inne.

Wnioski:

Zdecydowana większość respondentów 71,06% oczekuje gotowych pomysłów, tematyki i scenariuszy spotkań. Ponad połowa respondentów  54,94% chciałaby wsparcia w postaci webinariów czy artykułów mogących być inspiracją, źródłem wiedzy czy gotowym scenariuszem do odtworzenia. Znacznie mniej osób, bo 40,65% zdecydowałoby się na wsparcie w formie indywidualnych konsultacji. Biorąc powyższe pod uwagę można przypuszczać, że nauczyciele widzą potrzebę wprowadzenia samopomocowych grup wsparcia, chcą pomóc uczniom, jednak nie maja dostatecznej wiedzy i umiejętności w tym obszarze. Inną przyczyną może być ilość pracy związana z przygotowywaniem lekcji w formie pracy zdalnej co jest dla nich zbyt obciążające czasowo i uniemożliwia im podejmowanie dodatkowych działań na rzecz uczniów.

ANKIETA SKIEROWANA DO NASTOLATKÓW

W ankiecie tej, oprócz pytań merytorycznych, zawarte zostały pytania o wiek, płeć oraz szkołę do jakiej uczęszcza ankietowany (pytania od numeru 1 do 3). Treść całej ankiety zamieszczono na końcu raportu. Z zebranych danych wynika, że w ankiecie wzięły też udział osoby młodsze niż zakładano, tj. osoby jedenasto – i dwunastoletnie. Postanowiono włączyć w całość wyników odpowiedzi także od tych osób. Wobec powyższego zebrane odpowiedzi pochodzą od osób w wieku od 11 – 21 lat. Częściej odpowiedzi udzielały dziewczęta – 58,4% ogółu badanych. Więcej danych zebrano także wśród uczniów szkół ponadpodstawowych – 70,9%. Łącznie zebrano dane od 1671 osób.

Poniżej przedstawiamy analizy dla poszczególnych pytań merytorycznych (pytania od numeru 4 – 12).

4. Jak radzisz sobie z izolacją, zamknięciem, ograniczaniem przemieszczania się?

Respondenci odpowiadając na pytanie  wskazywali w  skali od 1 do 10; gdzie 1 = nie radzę sobie w ogóle oraz 10 = radzę sobie bardzo dobrze.

Fakty:

• 58,5% respondentów oceniło, że dobrze lub bardzo dobrze radzi sobie z izolacją (odpowiedzi 7 – 10; 978 osób).
• 21,6% respondentów oceniło, że z izolacją radzi sobie umiarkowanie dobrze (odpowiedzi 5 – 6; 361 osób).
• 19,9% respondentów oceniło, że źle lub bardzo źle radzi sobie z izolacją (odpowiedzi 1 – 4; 332 osoby).

Wnioski:

Z badań wynika, że większość uważa, iż bardzo dobrze radzi sobie z izolacją, natomiast umiarkowanie, źle lub w ogóle z izolacją nie radzi sobie aż 41,5% respondentów (odpowiedzi 1 – 6) i tę grupę określić należy jako wymagającą wsparcia.

Przedłużona izolacja, brak bezpośredniego kontaktu z rówieśnikami może skutkować obniżeniem samopoczucia, wzrostem poziomu stresu, zaburzeniami w obszarze emocji. Niektóre osoby reagują na sytuację trudną natychmiast, silnie przeżywając wydarzenia na bieżąco, podczas gdy inne będą później doświadczały jej skutków i sygnalizowały przeróżne problemy. To, jak młoda osoba znosi skutki izolacji zależy od wielu czynników m.in. od wieku, sposobu w jaki otrzymuje i rozumie informacje, umiejętności komunikacji, wcześniejszych doświadczeń oraz tego, jak dotychczas radziła sobie ze stresem. Dlatego rekomenduje się przeprowadzenie warsztatów z umiejętności radzenia sobie ze stresem dla młodzieży, w szczególności dla uczniów szkół ponadpodstawowych – wśród nich odnotowano bowiem zdecydowanie bardziej niepokojące wyniki niż u uczniów szkół podstawowych (co obrazuje pomocniczy wykres).

5. W jakim stopniu, Twoim zdaniem, informacje dotyczące pandemii napływające z mediów są wiarygodne?

Respondenci odpowiadając na pytanie wskazywali w skali od 1 do 10; gdzie 1 = informacje są całkowicie niewiarygodne oraz 10 = informacje są bardzo wiarygodne.

Fakty:

• 14,4% nastolatków biorących udział w badaniu uważa, że informacje medialne dotyczące pandemii są wiarygodne (odpowiedzi 7 – 10; 240 osób).
• 34,3% nastolatków biorących udział w badaniu ocenia, że informacje medialne dotyczące pandemii są średnio wiarygodne (odpowiedzi 5 – 6; 573 osoby).
• 51,3% nastolatków biorących udział w badaniu uważa, że informacje medialne dotyczące pandemii nie są wiarygodne (odpowiedzi 1 – 4; 858 osób).

Wnioski:

Tylko 14,4% uważa, że informacje napływające z mediów są wiarygodne. Co drugi badany uważa, że informacje płynące z mediów należy poddawać gruntownej analizie, krytyce. 34,3% nastolatków uzyskało wyniki średnie,  co może sugerować pewien brak pewności i ostrożność wobec napływających informacji. Z danych wynika, że katowicka młodzież biorąca udział w badaniu w zdecydowanej większości nieufnie podchodzi do wiarygodności przekazów medialnych.  Warto zarekomendować nauczycielom, aby zaakcentowali treści z podstawy programowej dotyczące uzyskiwania rzetelnej informacji,  poszukiwania źródeł informacji, profilaktyki fake newsów i dezinformacji oraz realizację podczas godzin wychowawczych w/w treści.

6. Jak dobre są Twoje relacje z innymi (kontakty rówieśnicze) podczas izolacji?

Respondenci odpowiadając na pytanie  wskazywali w skali od 1 do 10; gdzie 1 = moje relacje z innymi są bardzo złe oraz 10  = moje relacje z innymi są bardzo dobre.

Fakty:

• 22,1% nastolatków biorących udział w badaniu uważa, że kontakty z rówieśnikami nie są dobre (odpowiedzi 1 – 4; 369 osób).
• 20,8% nastolatków biorących udział w badaniu określa relacje z rówieśnikami jako przeciętnie dobre (odpowiedzi 5 – 6; 348 osób).
• 57,1% nastolatków biorących udział w badaniu określa relacje z rówieśnikami jako dobre i bardzo  dobre (odpowiedzi 7 – 10; 954 osoby).

Wnioski:

22,1% badanych nastolatków udzieliło odpowiedzi w niskim pułapie wartości, co świadczy o tym, że ich relacje rówieśnicze  nie są satysfakcjonujące. Grupa respondentów, którzy pozytywnie i bardzo pozytywnie ocenili swoje relacje z kolegami i koleżankami wynosi 57,1%. Grupa udzielająca odpowiedzi w środkowych przedziałach 20,8% ocenia swoje relacje z rówieśnikami jako umiarkowanie dobre.

W związku z tym, że dla osób w okresie adolescencji ważne są relacje rówieśnicze i stanowią one najistotniejsze źródło wsparcia, rekomenduje się umożliwienie korzystania z przebywania na świeżym powietrzu w gronie kolegów i koleżanek, organizowanie zajęć rewalidacji, poradnictwa w grupach do 5 osób w zależności od rozwoju sytuacji epidemicznej. Warto też rozważyć monitorowanie relacji między uczniami w klasach i młodzież zagrożoną izolacją kierować do szkolnych specjalistów. Promować wśród nauczycieli możliwość realizowania zadań edukacyjnych i treści kształcenia w formie pracy w diadzie lub pracy grupowej realizowanej online (praca w grupie na lekcji, praca metodą projektu).

7. Czy Twoje relacje z bliskimi osobami (z którymi mieszkasz) są dla ciebie bezpieczne i wspierające?

Respondenci odpowiadając  na pytanie  wskazywali w skali od 1 do 10; gdzie 1 = moje relacje z bliskimi są bardzo złe, w ogóle nie otrzymuję od nich wsparcia  oraz 10 = moje relacje z innymi są bardzo dobre, otrzymuje od nich bardzo dużo wsparcia.

Fakty:

• 10,9% badanych nastolatków twierdzi, że nie ma bezpiecznych i wspierających relacji z rodziną (odpowiedzi 1 – 4, 182 osoby).
• 12,7% badanych nastolatków twierdzi, że ich relacje z rodziną są umiarkowanie bezpieczne i wspierające (odpowiedzi 5 – 6; 212 osób).
• 76,4% badanych nastolatków twierdzi, że ma bardzo bezpieczne i wspierające relacje z rodziną (odpowiedzi 7 – 10; 1277 osób).

Wnioski:

Badana młodzież w zdecydowanej większości ocenia relacje z bliskimi jako bezpieczne i wspierające.  Dla 10,9% młodzieży w ich ocenie relacje z bliskimi nie są bezpieczne i wspierające. Podobna ilościowa grupa uważa, że ich relacje z rodziną są bezpieczne w umiarkowanym stopniu.

Rekomenduje się monitorowanie sytuacji uczniów, wobec których toczy się procedura Niebieskiej Karty, lub wcześniej wystąpiły podejrzenia co do obecności przemocy domowej.  Zaleca się systematyczne upowszechnienie  wśród rodziców i wychowawców klas pracujących z rodzicami, opartych na dowodach programów profilaktycznych, edukacyjnych skierowanych zarówno do dzieci, jak i rodziców, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów zdrowia psychicznego.

8. Jak oceniasz swoją umiejętność planowania czasu na naukę zdalną i rekreację? Zaznacz odpowiedź na skali.

Respondenci odpowiedź na pytanie wskazywali w skali od 1 do 10; gdzie 1 = w ogóle nie umiem niczego zaplanować oraz 10 = potrafię wszystko bardzo dobrze zaplanować.

Fakty:

• 41,4% respondentów oceniło, że potrafi zaplanować czas na naukę zdalną i rekreację (odpowiedzi 7 – 10, 691 osób).
• 22% respondentów wskazuje, iż na średnim poziomie oceniają swoją umiejętność  planowania czasu na naukę zdalną i rekreację (odpowiedzi 5 – 6; 368 osób).
• 36,6% respondentów oceniło, że nie potrafi zaplanować czasu na naukę zdalną i rekreację (odpowiedzi 1 – 4; 612 osób).

Wnioski:

Biorąc pod uwagę powyższe wyniki można stwierdzić, iż umiejętność planowania czasu na naukę zdalną i rekreację może być dla młodzieży znacznie utrudniona w obecnej rzeczywistości. Potęgowane jest to przez częsty brak stałego harmonogramu dnia, ograniczony kontakt z dorosłymi kierującymi w/w procesami, tj. planowania i kontrolowania czasu. Niemniej jednak warto zaznaczać, że brak umiejętności planowania czasu, nie koniecznie wynika bezpośrednio z izolacji, bowiem jest to umiejętność, która powinna być kształtowana już od najmłodszych lat. Ponieważ brak jest obecnie dotychczasowych sposobów i norm strukturalizacji czasu, przyjętych jako oczywiste i stale dostępne, należy tym bardziej zwrócić uwagę na kształtowanie tej umiejętności, która jest niezbędna zarówno dziś, a potrzebna na przestrzeni całego życia. Dlatego rekomenduje się opracowanie materiałów graficznych oraz przeprowadzenie warsztatów dotyczących umiejętności organizacji czasu. Warto do tego celu wykorzystać dostępne, bezpłatnie aplikacje przypisane do platform zdalnej edukacji – Microsoft i Google: Google Keep, Google Calendar lub Microsoft Planner, Microsoft Lists, Microsoft To Do, Microsoft Calendar, Microsoft Tasks in Teams. Ponadto proponuje się rozważenie możliwości promowania dobrej organizacji czasu przez członków grup rówieśniczych na podstawie wspólnie opracowanego scenariusza przez zespół koordynatorów oraz zainteresowanych nauczycieli.

9. Czy potrafisz w obecnej sytuacji znaleźć czas na rozwój własnych zainteresowań i pasji?

Respondenci odpowiedź na pytanie  wskazywali w skali od 1 do 10; gdzie 1 = w ogóle nie mam na to czasu oraz 10 = bez trudu znajduję czas na rozwój.

Fakty:

• 55,2% respondentów oceniło, że potrafi znaleźć czas na rozwój własnych zainteresowań i pasji (odpowiedzi 7 – 10; 922 osoby).
• 16,6% respondentów oceniło, iż na średnim poziomie potrafi znaleźć czas na rozwój własnych zainteresowań i pasji (odpowiedzi 5 – 6; 270 osób).
• 28,2% respondentów oceniło, że nie potrafi znaleźć czasu na rozwój własnych zainteresowań i pasji (odpowiedzi 1 – 4; 471 osób).

Wnioski:

Biorąc pod uwagę powyższe wyniki można stwierdzić, iż większość ankietowanych potrafi znaleźć czas na rozwój własnych zainteresowań i pasji. Natomiast grupa osób wymagających wsparcia w badanym obszarze to 44,8%, tj. wszystkie osoby, które udzieliły odpowiedzi na poziomie 1 – 6 w skali. Interpretując wynik 44,8% należy uwzględnić zarówno brak umiejętności organizacji czasu na rozwój własnych zainteresowań i pasji, ale również zupełny brak u badanej młodzieży zainteresowań i pasji. Dlatego rekomenduje się stworzenie przestrzeni wirtualnej dla młodych osób (np. strona projektu) umożliwiającej dzielenie się swoim „pozytywnym zakręceniem” z określeniem możliwych form prezentacji (np. artykuł, praca plastyczna, utwór muzyczny). Warto podkreślić, iż „bankiem (bazą) pozytywnych pasjonatów” mogą być nie tylko członkowie grup rówieśniczych, ale też osoby dorosłe, które będą miały ochotę zaprezentować nastolatkom swoją pasję lub hobby. Jednym z elementów tworzenia w/w banku (bazy) mógłby być np. „przepis” na realizację własnego hobby w obecnej rzeczywistości, jako inspiracja ze strony realizujących daną aktywność. Proponuje się także rozważenie możliwości wprowadzenia stałego punktu zajęć w grupie rówieśniczej w formie prezentacji swojej pasji w dowolny sposób (opowiadanie, praca plastyczna, forma elektroniczna i inne).

10. Jak oceniasz swoją motywację do nauki zdalnej?

 Respondenci odpowiedź na pytanie wskazywali na skali od 1 do 10; gdzie 1 = w ogóle nie mam motywacji do nauki oraz 10 = jestem bardzo dobrze zmotywowany/zmotywowana do nauki.

Fakty:

• 24,2% respondentów oceniło, że ma wysoką motywację do nauki zdalnej (odpowiedzi 7 – 10; 404 osoby).
• 20,9% respondentów oceniło, że ma umiarkowaną motywację do nauki zdalnej (odpowiedzi 5 – 6; 349 osób).
• 54,9% respondentów oceniło, że ma niską motywację do nauki zdalnej (odpowiedzi 1 – 4, 918 osób).

Wnioski:

Z badań wynika, że ponad połowa respondentów ma niską lub bardzo niską motywację do nauki. Szczególnie widocznie jest to u osób w wieku 14 lat lub starszych. Czynnikami mogącymi mieć na to wpływ prawdopodobnie są:

• brak stymulacji poznawczej wynikający z izolacji,
• ograniczona możliwość koleżeńskich interakcji, współpracy i współdziałania,
• brak bezpośredniego kontaktu z nauczycielem,
• organizacja czasu nauki (przedłużające się przerwy między lekcjami, „okienka”),
• trudności z samodyscypliną i organizowaniem własnego czasu,
• działanie dystraktorów (np. obecność innych osób),
• łatwy dostęp do bardziej atrakcyjnej aktywności np. czat, gry.

Ograniczenie możliwości dokonywania wyborów i wpływania na codzienność może spowodować obniżenie ogólnej motywacji, aktywności i poczucie bezradności  co wpływa na samopoczucie i potęguje bierną postawę. Dlatego rekomenduje się działania mające na celu podniesienie poczucia sprawstwa oraz własnych kompetencji  w obszarze regulacji emocji, w tym  radzenia sobie ze stresem, a także wyposażanie uczniów w kompetencje w zakresie nawyków skutecznego działania, organizowania i planowania czasu oraz radzenia sobie z prokrastynacją. Rekomenduje się tworzenie grup „samopomocy” w zakresie udzielania rówieśniczych korepetycji, również w formie online. Rekomenduje się wykorzystywanie w procesie lekcyjnym form pracy zespołowej, by poprzez wdrażanie do współpracy i odpowiedzialności za wynik wspólnej pracy aktywizować zarówno poznawczo jak i społecznie mniej aktywnych uczniów. Rekomenduje się też wzmacniać samodzielną aktywność uczniów poprzez samodoskonalenie oraz opracowywanie ulotek, krótkich poradników, prezentacji, spotów, które w dalszym etapie byłyby prezentowane rówieśnikom.

11. Jak radzisz sobie w sytuacjach stresowych?

Respondenci odpowiedź na pytanie  wskazywali w skali od 1 do 10; gdzie 1 = w ogóle nie radze sobie ze stresem oraz 10 = bardzo dobrze radzę sobie ze stresem.

Fakty:

• 37,2% respondentów oceniło, że ma wysoką umiejętność radzenia sobie w warunkach stresowych (odpowiedzi 7 – 10; 621 osób).
• 25,3% respondentów oceniło, że ma umiarkowaną umiejętność radzenia sobie w warunkach stresowych (odpowiedzi 5 – 6; 423 osoby).
• 37,5% respondentów oceniło słabo swoją umiejętność radzenia sobie w warunkach stresowych (odpowiedzi 1 – 4; 627 osób).

Wnioski:

Z badań wynika, że 37,2% uważa, że ma wysoką umiejętność radzenia sobie w warunkach stresowych, a 37,5% uważa, że ma niską umiejętność radzenia sobie w warunkach stresowych. Pozostałe osoby stanowiące 25,3% uważają, że mają średnią umiejętność radzenia sobie w warunkach stresowych. Przyjąć zatem należy, że grupa osób zagrożonych to aż 62,8%, tj. wszystkie osoby, które udzieliły odpowiedzi na poziomie 1 – 6 w skali. Przedłużona izolacja, brak bezpośredniego kontaktu z rówieśnikami oraz poczucie rozluźnienia więzi, ograniczone możliwości aktywności, brak określenia punktu końcowego ograniczeń powodują wzrost napięcia, determinują bierną postawę wyczekiwania oraz wzrost poziomu stresu. Wymaga to elastycznego dostosowywania się do zmieniających się warunków a brak dostatecznych kompetencji wywołuje uczucie frustracji i bezradności. Zwiększona ilość sytuacji stresujących wymaga ciągłej gotowości do radzenia sobie z nimi, co niejednokrotnie przekracza możliwości młodych osób, zwłaszcza, że ilość dostępnych form radzenia sobie ze stresem i napięciem jest od dłuższego czasu bardzo ograniczona. Dlatego rekomenduje się wskazywanie uczniom różnorodnych sposobów radzenia sobie ze stresem, poprzez urozmaicanie form pracy online np. wprowadzanie technik relaksacyjnych, oddechowych, wizualizacyjnych w trakcie zajęć. Propagowanie aktywności fizycznej na lekcjach wychowania fizycznego, ze szczególnym uwzględnieniem zajęć na powietrzu. Rekomenduje się też prowadzenie psychoedukacji w zakresie rozumienia samego pojęcia stresu i jego wpływu na funkcjonowanie i efektywność podejmowanych działań.

12. Czy twoim zdaniem, rówieśnicy mają tendencję do obniżania napięcia, stresu i lęku przy pomocy substancji psychoaktywnych (alkohol, narkotyki)?

Respondenci odpowiedź na pytanie  wskazywali w skali od 1 do 10; gdzie 1 = moi rówieśnicy bardzo często korzystają z substancji psychoaktywnych oraz 10 = moi rówieśnicy w ogóle nie korzystają z substancji psychoaktywnych.

Fakty:

• 56,1% respondentów oceniło, że ich rówieśnicy bardzo rzadko lub w ogóle nie korzystają z substancji psychoaktywnych jako środków służących do obniżenia poziomu napięcia, stresu lub lęku ((odpowiedzi 7 – 10; 938 osób).
• 19,2% respondentów oceniło że ich rówieśnicy czasem korzystają z substancji psychoaktywnych jako środków, służących do obniżenia poziomu napięcia, stresu lub lęku (odpowiedzi 5 – 6; 321 osób).
• 24,7% respondentów oceniło, że ich rówieśnicy często lub bardzo często korzystają z substancji psychoaktywnych jako środków, służących do obniżenia poziomu napięcia, stresu lub lęku (odpowiedz 1 – 4; 412 osób).

Wnioski: 

Z powyższych danych wynika, że grupa osób zagrożonych to aż 43,9% nastolatków. Wynik ten jest oczywiście oparty o ocenę dokonaną przez kolegów i koleżanki w/w osób i może nie być do końca miarodajny, jednak na pewno ukazuje pewną tendencję, z której wynika, że prawdopodobnie ponad 40% młodych osób uczących się w katowickich szkołach wybiera substancje psychoaktywne, jako środek łagodzący dyskomfort psychiczny. Prawdopodobną przyczyną tego stanu rzeczy jest rosnąca dostępność do tego typu środków przy jednocześnie niskiej umiejętności radzenia sobie ze stresem i nieznajomości alternatywnych sposobów radzenia sobie z napięciem i lękiem. Tak duży odsetek zagrożonych osób jest alarmujący i wymaga niezwłocznych działań skupionych wokół edukacji nie tylko w zakresie szkodliwości tego typu substancji, ale przede wszystkim w zakresie wdrażania młodych ludzi do korzystania z innych, bezpiecznych sposobów rozładowywania napięcia emocjonalnego.

Rekomenduje się podjęcie działań umożliwiających wprowadzenie do szkół zajęć z zakresu profilaktyki zdrowia psychicznego, którymi objęci będą wszyscy uczniowie z klas 7 i 8 szkół podstawowych, a także wszyscy uczniowie szkół ponadpodstawowych. Wyposażenie młodych ludzi w wiedzę i umiejętności niezbędne do regulacji emocji może znacząco zmniejszyć ryzyko występowania negatywnych skutków stosowania substancji psychoaktywnych jako środka zaradczego w sytuacjach trudnych, co z kolei może ich ochronić przed zgubnym wpływem uzależnień, w tym utratą zdrowia a nawet życia. Obszarem szczególnie wymagającym interwencji jest praca nad wyposażeniem młodych osób w wiedzę i umiejętności, które pozwolą im samodzielnie pokonywać trudności związane z sytuacjami stresowymi bez narażania ich na uszczerbek na zdrowiu fizycznym i psychicznym.

Rekomenduje się wprowadzenie w ramach grup samopomocowych tematyki związanej z zagadnieniem stosowania środków psychoaktywnych i alternatywnych sposobów radzenia sobie z napięciem. Jeśli możliwości placówki na to pozwolą, zaleca się także przeprowadzenie warsztatów z zakresu psychoedukacji (rozpoznawania i nazywania emocji, umiejętności akceptacji wszystkich pojawiających się emocji, nauki korzystania z pojawiających się emocji jako wskazówki do działania lub jako pomocy w określaniu własnych potrzeb wymagających aktualnie uwagi, nauki technik relaksacyjnych lub innych w zależności od indywidualnego zapotrzebowania młodzieży).

Podsumowanie.

Wyniki pochodzące z ankiet kierowanych do nauczycieli jednoznacznie wskazują na dużą potrzebę podjęcia działań wspierających młodzież w radzeniu sobie z dotkliwymi skutkami obecnej sytuacji. Niewielki procent nauczycieli gotowych podjąć się pracy z młodzieżą w tym obszarze nie zwalnia środowiska pedagogów z obowiązku pomocy młodym ludziom. Oczywistym jest, że również nauczyciele są dotknięci negatywnymi skutkami pandemii i obciążeni wymogami zdalnej pracy – oni sami także potrzebują pomocy i wsparcia. Dlatego liczymy, że pomoc koordynatorów, którzy wezmą także pod uwagę potrzeby i problemy nauczycieli, będzie dostatecznym argumentem skłaniającym niezdecydowanych do wzięcia udziału w projekcie.

Odpowiedzi udzielane przez nauczycieli i młodzież wskazują, że obszarami wymagającymi podjęcia działań w pierwszej kolejności są przede wszystkim: wzmacnianie motywacji do nauki, rozwijanie umiejętności zarządzania czasem, budowanie kompetencji związanych z radzeniem sobie ze stresem i napięciem oraz inspirowanie młodych ludzi do podejmowania aktywności związanych z realizacją własnych pasji i zainteresowań. Każdy z wymienionych obszarów łączy się innymi w sposób pośredni lub bezpośredni, a ostatni z nich, choć może wydawać się mało istotny, w naszej ocenie może stanowić jeden z głównych czynników chroniących przed negatywnymi skutkami długotrwałego oddziaływania różnorodnych uwarunkowań związanych z sytuacją pandemii.

Niniejszy raport jest diagnozą potrzeb młodzieży uczącej się w katowickich szkołach. Jest też zaledwie pierwszym krokiem zmierzającym do poprawy funkcjonowania młodych ludzi w tym trudnym czasie. Liczymy na to, że osoby pracujące z młodzieżą nie pozostaną obojętne wobec ich problemów, że nie będą bezczynnie przyglądać się pogarszającej się kondycji psychicznej swoich uczniów i korzystając z naszego wsparcia zaangażują się we wspólne działania na rzecz dzieci i młodzieży.

Integralnymi załącznikami do raportu są treści dwóch ankiet: „Razem Raźniej _ ankieta dla nauczycieli” oraz „Razem Raźniej _ ankieta dla nastolatków”

Koordynatorzy projektu Razem Raźniej